Ebru Sungur - Hem işletmelere hem de bireysel vergi mükelleflerine başta ödeme kolaylığı olmak üzere çeşitli avantajlar sağlamayı amaçlayan 7326 sayılı yapılandırma kanunu, aynı zamanda kayıtdışını azaltma hedefini de taşıyor. Mükelleflerin sahip olduğu varlıkları gerçek değerlerini bildirime teşvik etmek amacıyla da kanun kimi vergilerde daha düşük oranlar getiriyor.
Sistem Global Danışmanlık Yönetici Ortağı Yeminli Mali Müşavir Necmi Ulus ve vergi danışmanlık ekibinin katkılarıyla hazırladığımız yazı dizimizin bu bölümünde yasanın, bilançoların gerçeği yansıtmasını amaçlayan kasa, ortak cari ve ilgili diğer hesaplar, emtia ve demirbaş stokları düzelmeleri ile gayrimenkul ve amortismana tabi kıymetlerin yeniden değerlemesi düzenlemelerini ele alacağız.
En son 2018 yılında yine bir af yasasıyla uygulanan taşınmazların değerlemesine ilişkin düzenleme, bu yapılandırma kanununa da girdi. Bu düzenlemede mükellef lehine iki husus söz konusu. Bunlardan birincisi vergi oranı. Daha önceki düzenlemede değer artışı tutarı üzerinden yüzde 5 olarak hesaplanan vergi, bu düzenlemede yüzde 2 üzerinden hesaplanacak. İkinci ve en önemli düzenleme de kapsamının genişlemiş olması. 2018?deki düzenleme sadece taşınmazları kapsarken, bu düzenleme aktife kayıtlı taşınmazlar yanında amortismana tabi diğer iktisadi kıymetleri kapsıyor.
Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan kollektif, adi komandit ve adi şirketler de dâhil olmak üzere ferdi işletme sahibi gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi mükellefleri yeniden değerleme hakkına sahip. Dolayısıyla serbest meslek kazanç defteri tutan serbest meslek erbabı mükellefler ve işletme hesabı (zirai işletme hesabı dâhil) esasına göre defter tutan mükellefler bu imkandan faydalanamazlar.
Ayrıca finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları bu uygulamadan yararlanamayacak.
Sermayeye eklenebilir
Yeniden değerleme, son düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla mükelleflerin yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri üzerinden yapılabilecek. Değerin tespitinde amortisman tam ayrılmış gibi kabul edilecek, maliyete dahil olan kredi faizi ve kur farkı da dikkate alınacak.
Bu yöntemle hesaplanarak varlığın değerindeki artış tutarı, gelir yazılmayacak, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabına aktarılacak. Bu tutarın sermayeye ilavesi de mümkün.
Süre ve ödemeler
Değerleme 31.12.2021?e kadar yapılabilecek. Ödemelerin ise ilk taksiti değerlemenin yapıldığı ve beyannamenin beyan edildiği ayın sonunda, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç taksitte yapılması gerekiyor.
Yeniden değerlemeye örnek
A şirketinin 9.6.2021 itibarıyla yasal defter kayıtlarında maliyet bedeli 10.000.000 TL, birikmiş amortismanı 2.000.000 TL olan bir taşınmazı var. Bu taşınmaz, şirketin aktifine 31.01.2011?de girmiş ve bu kanundan yararlanarak yeniden değerlemeye tabi tutuluyor.
Değer artışı taşınmazın yeniden değerleme sonrası net bilanço aktif değerinden (35.868.208,71 7.143.641,74 = 28.694.566,97), yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerinin (10.000.000 - 2.000.000 = 8.000.000) indirilmesi suretiyle hesaplanacak olup örneğimizde (28.694.566,97 - 8.000.000 = 20.694.566,97 TL) olarak gerçekleşecek. Yapılan yeniden değerleme sonrasında 20.694.566,97 TL değer artışı üzerinden yüzde 2 oranında hesaplanan 413.891,34 TL verginin kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine yeniden değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen ayın sonuna kadar beyan edilip ilk taksidi beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitlerin beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenmesi gerekecek.
İşletme kayıtlarının düzeltilmesi
Yapılandırma kanunuyla yürürlüğe giren düzenlemelerden bir tanesi de kayıtlı ekonomiye geçişin teşvik edilmesi için işletme kayıtlarının işletmelerin içinde bulundukları fiili duruma uygun hale getirilmesi... Kanuna göre düzeltme işlemleri 2 şekilde planmış:
1- Kayıtlarda yer almayan emtia, makine teçhizat ve demirbaşların kayıtlara alınması.
2- Kayıtlarda olan ama fiilen işletmede bulunmayan emtia makine teçhizat ve demirbaşlar ile kasa mevcudu, ortaklardan alacaklar ve bunlar ile ilgili diğer işlemler.
Kayıtsız emtiayı kayda alma
Mükellefler işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedel ile 31.8.2021 tarihine kadar bir envanter listesi ile vergi dairelerine bildirmek suretiyle defterlerine kaydedebilecek.
Buna göre aktiflerine kaydettikleri emtia için ayrı, makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı olmak üzere özel karşılık hesabı açılması gerekecek. Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi hâlinde sermayenin unsuru sayılacak ve vergilendirilmeyecek.
Beyan edilen makine, teçhizat, demirbaş ve emtiaların bedeli üzerinden tabi olduğu oranların yarısı esas alınarak KDV hesaplanacak ve ayrı bir beyanname ile sorumlu sıfatıyla beyan edilerek, beyanname verme süresi içinde ödenecek. Ödenen KDV indirilemeyecek.
Kayıtlı ama olmayan emtialar
Mükellefler, kayıtlarında yer aldığı halde işletmelerinde mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını, 31.8.2021 tarihine kadar kayıt ve beyanlarına intikal ettirebilirler.
Buna göre ödenmesi gereken katma değer vergisi, ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenir.
İşletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar konusu da kanuna göre şöyle düzenlenir:
31.12.2020 tarihi itibarıyla düzenledikleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini 31.8.2021 tarihine kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebilirler.
Beyan edilen tutarlar üzerinden yüzde 3 oranında hesaplanan verginin, beyanname verme süresi içinde ödenmesi gerekir.
Bu kapsamda ödenen vergiler gider olarak kabul edilmeyecek, ilgili hesaplar için ilave bir tarhiyat yapılmayacak.
Kayıt düzeltmenin faydaları
Mükellefler gerçeğe yakın mali tablolara kavuşabilecekler.
Kasa, ortaklardan alacaklar ve benzeri hesapların düzeltilmesi imkanı ile kronikleşen vergi risk ve maliyetlerinin önüne geçilebilecek.
Kayıtdışı ekonominin, işletme kayıtlarında oluşturduğu tahribatın önüne geçilebilecek.
Emtia ile ilgili düzeltmeler ile ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi halinde sermayenin unsuru sayılacak ve sonraki dönemlerde de vergilenmeyecek.
Beyan edilen ve fon emtia ve demirbaşın değeri kadar, ortaklara işletmeden para çekme imkanı yaratacak.
İşletmenin özkaynakları ve işletme değerliliği ile kredibilitesi artacak.
BİTTİ
