Eğitim, çağın gereklerine uymak zorunda. Bu nedenle sürekli kendini yeniliyor. Ancak koronavirüs salgınıyla birlikte, hiç kimsenin beklemediği bir anda, uzaktan eğitime geçtik. Okul sıraları, kampüsler hızla boşaltıldı, öğrenciler derslerine online yani dijital mecralar üzerinden ulaşabildi.
Aslında online eğitim, örgün eğitimin içinde belli dersler için uygulanıyordu; salgınla birlikte alanı genişledi. Bundan sonra da hayatımızdan hiç çıkmayacağı, yüz yüze eğitimle birlikte hibrit diğer adıyla harmanlanmış modellerle eğitimdeki yerini alacağı düşünülüyor. Öyle ki üniversiteler, okullar, hibrit eğitim için yatırımlarını artırmaya başladı. Peki, bu yeni modele öğretmenler ne kadar hazır? Eğitim fakültelerinde bu kapsamda neler yapılıyor? Bu soruları Hasan Kalyoncu Üniversitesi (HKÜ) Eğitim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şener Büyüköztürk ile HKÜ Eğitim Fakültesi Uzaktan Eğitim Birimi Koordinatörü Dr. Öğr. Üyesi Özge Kelleci?ye sorduk.
- Kovid-19 salgını sonrası kurtarıcı olan online eğitim artık hayatımızda kalıcı olacak. Peki, yeni sisteme hazır olmak için eğitim fakülteleri ne yapmalı?
Çeşitli öğretim yöntemleriyle eğitimi zenginleştirmeyi ve öğretim teknolojileri araçlarından yararlanmayı gerektiren harmanlanmış öğrenme yaklaşımının, eğitimin temel unsurları olan öğrenen-öğretmen özelliklerinde ve eğitim programlarında değişikliklere neden olabileceği öngörülmektedir. Bu doğrultuda geleceğin öğretmenlerini yetiştiren eğitim fakültelerimizdeki öğretim programlarının da ihtiyaca uygun olarak güncellenmesi gerekmektedir. Özellikle bu süreç, eğitim fakültelerinde dijitalleşmeye yönelik ciddi bir dönüşümü zorunlu kılmıştır.
Uygulamada yaşanan deneyimleri destekleyici olarak, eğitimde harmanlanmış öğrenme yaklaşımının etkili biçimde kullanılması için hem öğretmen hem de öğrencilerin, dijital okuryazarlık becerilerinin yeterli düzeyde olması gerekmekte. Aynı zamanda öğretmenlerin eğitim içeriğini harmanlanmış öğrenme yaklaşımı uygulamalarıyla zenginleştirebilmeleri için teknoloji entegrasyonunu etkili biçimde sağlayabilmelerini öngören Teknolojik Pedagojik Alan Bilgi ve Becerilerini artıracak çalışmaların yapılması da önemli. Uzaktan öğretimin eğitim sürecine dahil olmasıyla ölçme değerlendirme yaklaşımlarının da süreç odaklı bir anlayışa ve uygulamaya dönüşmesi gerektiği öngörülmekte. Bu noktada, yıllardır vurguladığımız proje tabanlı ve süreç odaklı öğretim, doğal akış için en uygulanabilir ve güvenilir yöntemlerden biri haline gelmiştir.
HKÜ Eğitim Fakültesi?nde uzaktan eğitimde niteliğin artırılması için yapılan çalışmalara dikkat çekmek gerekirse bunlardan biri eğitim öğretim süreçlerinin sürekli izlenmesi ve değerlendirilmesidir. Bu kapsamda öğretim elamanları ve öğrencilerin görüşlerine başvurulmakta. Bu amaçla hazırlanan çevrimiçi anketle nicel ve nitel verilerin analizinden elde edilen sonuçlar etkili geri bildirimler olarak sürecin geliştirilmesinde, güncellenmesinde kullanılmıştır. Çalışmalardan bir diğeri ise uzaktan eğitimde sınıf yönetimi, etkili iletişim, alternatif eğitim öğretim ve ölçme değerlendirme yöntemleri konularında çevrimiçi çalıştayların düzenlenmesi. Böylece öğretim elemanlarımızın mesleki kapasitelerini güçlendirmeyi hedefledik. Yine bu süreçte öğretmen adaylarımız sanal sınıf platformları sayesinde etkileşimli bir şekilde ders deneyimi yaşayarak sınıf yönetimi, teknoloji kullanımı ve diğer pedagojik yeterliliklerini geliştirebilmişlerdir.
Bir yıllık süreçte, farklı dijital platformlarla desteklenen uzaktan öğrenme ortamlarının, gerçek sınıf ortamının ayrılmaz bir parçası olduğunu gözlemledik. Zorunluluk, beraberinde, riski göze almaya ve her gün yeniden öğrenmeye imkân tanımıştır. Bu sarmalda, geleceğin öğretmen adaylarının çağın gerektirdiği dijital öğrenme ortamlarına hazır olarak yetiştirilmeye başlandıklarını söyleyebiliriz.
Dünya da arayış içinde
- Öğretmen eğitimini yenileyen ülkeler var mı?
Eğitim fakülteleri değişim ve dönüşüm sürecinin en hızlı biçimde gerçekleştirilmesi beklenen akademik ortamlar olsa da salgının ilk aylarında pek çok ülkede adaptasyon sorunları yaşanmıştır. ABD ve Avrupa?da üst sıralarda yer alan eğitim fakültelerinde bile uzaktan eğitime geçiş nedeniyle öğretim elemanları iş yükünün arttığından, materyal hazırlamak için saatler harcadıklarından ve bu süreçte akademik çalışmalarından ödün vermek zorunda kaldıklarından yakınmışlardır. Fakat öğretmen eğitimi programlarında harmanlanmış eğitimi temel alan fakültelerin bu konuda hızlı karar alıp süreci doğal akışında devam ettirebildiğini gözlemledik. Uzaktan eğitimde harmanlanmış öğrenme yaklaşımlarını kullanmak yerine daha geleneksel bir yaklaşım sergileyen fakültelerin ise bu sürece uyum sağlamada daha çok zorlandıklarını söyleyebiliriz.
Bu süreç, dünyadaki tüm eğitim fakülteleri için dijital dönüşümün kaçınılmaz olduğunu ve öğretim elemanlarının bu dönüşümü kendi içlerinde gerçekleştirmeye başlamaları gerektiğini gözler önüne sermiştir. Gerek yüz yüze gerekse sanal ortamda, Türkiye?de ve farklı ülkelerde öğretmen eğitimi konusunda aktif görev alan öğretim elemanlarıyla olan deneyimlerimiz ve HKÜ Eğitim Fakültesi?ndeki yenilikçi uygulamalarımız bize ?kişiler arası iletişim?, ?paylaşım? ve ?dijital dönüşümün? önemini bir kez daha göstermiştir. HKÜ olarak bu süreçte ders içeriklerine ve öğrencilerimizin tercihine göre harmanlanmış eğitimi esas aldık. Pandemi kurallarını göz önünde bulundurarak kampüs ortamını canlı tutabileceğimizi deneyimledik. Dersliklerde sosyal mesafe ve hijyen kurallarına uyarak öğrencilerimizle bir araya gelmek pandeminin yarattığı olumsuzlukları atlatabilmemizde itici faktör oldu.
Eğitim Fakültesi?ndeki öğretim üyelerimizce yürütülen gerek harmanlanmış eğitim gerekse ölçme değerlendirme alanlarında uzaktan eğitimi etkili kılmayı amaçlayan TÜBİTAK destekli yenilikçi projelerle diğer üniversitelerin Eğitim Fakültelerine de destek olmayı ilke edindik. Bu deneyimler öğretmen eğitiminde tarihte iz bırakacak önemli bir başlangıç olacaktır.
Ders içerikleri zenginleşecek
- Online eğitimde, eğitim içerikleri nasıl zenginleştirilebilir?
Öğretmenler uzaktan öğretim yoluyla işlenen derslerini daha etkili hale getirmek için harmanlanmış öğrenme odaklı ters yüz öğrenme modelinden yararlanabilir. Yapılan araştırmalar, ters yüz öğrenme modelinin öğrencilerin akademik başarılarını (Yestrebsky, 2015), derse yönelik motivasyonlarını ve tutumlarını (Clark, 2015) geliştirmede etkili olduğunu göstermiştir. Bu modelde öğretmen, ders materyallerini canlı ders dışında öğrencilerle paylaşır. Canlı derste ise öğretmen rehberliğinde etkileşimli aktiviteler kullanılarak aktif öğrenme gerçekleşir. Bu şekilde öğrencinin üst düzey öğrenme becerilerini kullandığı öğrenci merkezli bir yaklaşım da esas alınmış olur (Johnson, 2012).
Derslerin daha etkileşimli hale getirilmesi için öğretim teknolojileri araçlarından yararlanmak da bir diğer önemli husustur. Örneğin öğretmen, dersin konusuna öğrencilerin dikkatini çekmek için tasarladığı bir animasyon, karikatür ya da dijital öyküden faydalanabilir ya da dikkat çekici bir soru yönelterek öğrencilerin cevaplarından oluşan bir kelime bulutu oluşturabilir. Etkileşimli sunular, oyun tabanlı değerlendirme araçlarıyla aktif öğrenme ortamı yaratılabilir. Yüz yüze öğretim yoluyla derslerin yürütüldüğü sınıflarda, küçük yaştaki çocukların teknolojik araçları kullanmalarında oluşan kısıtlar dikkate alınarak ebeveynlerin yardımlarına ihtiyaç duyulabilir, bu şekilde çevrimiçi etkinliklerin zenginleştirilmesi de sağlanabilir.